ORIËNTATIE IN DE PSY-WERELD
PSYCHISCHE PROBLEMEN ...
Psychische problemen zijn ingewikkeld. Daardoor is vaak niet duidelijk hoe die best aangepakt worden. Kun je die op je eentje oplossen? Of moet je daarvoor naar iemand anders: een psychiater, een psycholoog, een of andere psychotherapeut, of zelfs een psychoanalyticus? Even een situering.
De psychiatrie is een specialisatie in de geneeskunde. De psychiater gaat ervan uit dat psychische problemen 'iets' met 'het brein’ te maken hebben. Hij kan dan ook medicatie (psychofarmaca) voorschrijven. In geval van nood laat hij iemand in een instelling opnemen.
De psychologie is een universitaire opleiding, die los staat van de geneeskunde. De psycholoog houdt zich ofwel bezig met het wezen van de mens (‘de ziel’) ofwel met het waarneembaar gedrag (waaronder 'gedachten'). Dat leidt tot specialisaties in allerlei identiteits- en gedragsproblemen: een psycholoog probeert je te leren hoe je daarmee kan omgaan.
De psychotherapie kent verschillende richtingen ('scholen'). Omdat die allemaal buiten de universiteit, dus buiten psychiatrie en de psychologie tot stand zijn gekomen, gebeuren de opleidingen in de vormingsinstellingen van die verschillende psychotherapierichtingen. Een psychotherapeut laat mensen over hun problemen spreken - met als gevolg dat mensen hun gevoelens kunnen verwoorden, het over intieme relaties (met gezinsleden of partner) kunnen hebben, van hun verleden een 'verhaal' of een 'geschiedenis' kunnen maken.
De psychoanalyse is een verhaal apart. De psychoanalyse is van cruciaal belang geweest voor de ontwikkeling van psychiatrie, psychologie en psychotherapieën. Op een bepaald moment waren die dan ook niet veel anders dan verwaterde varianten van de psychoanalyse. Vandaag doen psychiatrie, psychologie en psychotherapieën echter hun uiterste best om afstand van de psychoanalyse te nemen. Dat heeft voor de psychoanalyse het voordeel dat ze, in antwoord op die kritieken, duidelijker kan maken wat een een psychoanalyticus nu juist is. Om te beginnen is een psychoanalyticus iemand die zelf in analyse is geweest, om iets aan zijn eigen problemen te doen. En die, op het einde van die eigen analyse, in staat is om anderen, met andere problemen, diezelfde unieke ervaring te laten doormaken. Een analyse blijft inderdaad een avontuur: ze heeft effect, altijd, maar zonder dat vooraf vastligt welke richting dat moet uitgaan. Die eigen analyse drijft een psychoanalyticus er ook toe om zich te blijven verdiepen, niet alleen in de nieuwe vormen die psychische problemen aannemen (van disorders naar identities), maar ook in al wat mensen samenbrengt en verdeelt (‘het veranderend onbehagen in de cultuur’). En tenslotte doet die eigen analyse ook de nood gevoelen om zich te verenigen - verenigingen waarin kan beoordeeld worden of iemand effectief als psychoanalyticus kan functioneren, die een permanente vorming voor psychoanalytici verzorgen en die controle of supervisie van hun praktijk mogelijk maken.
Wat kan je van een psychoanalyticus verwachten? Dat je op je eigen wijze over je problemen kan spreken, wars van alle formats - en dat het antwoord daarop met jouw eigenheid rekening houdt. Vaak komt dat erop neer dat de psychoanalyse in een 'therapeutische dosis' wordt toegepast.
WAT KAN JE VAN MIJ VERWACHTEN?
Ik ben doctor in de psychologie, en docent emeritus van de Universiteit Gent.
Maar ik ben ook én vooral psychoanalyticus (van The New Lacanian School), met meer dan dertig jaar ervaring in een private praktijk in de psychoanalyse en de psychoanalytische therapie (in Gent)